FITRAT VARDONZEHIY
(vafoti 1888 y.)
Mullo Qurbon Fitrat Vardonzehiy Buxoriy XІX asrning ikkinchi yarmida ijod qilgan taniqli shoir. U umrining oxirlarida Buxoro xonligi tumanlarining birida qozilik mansabini egallagan.
Mavjud manbalarda uning nomi turlicha qayd qilingan. Tazkiranavis Muhtaram “Tazkirat ush-shuaro” asarida Qozi Qurbonxon Fitrat desa[1], Sadr Ziyo “Navodiri Ziyoiya” asarida Mullo Qurbon Fitrat tarzida yozib, qozilik amalida ishlaganiga ishora qila turib, “husnu jamolda, fazlu kamolda betimsol, tengsiz shoir, muammo yechishda yagona” bo‘lganligini qayd etadi[2]. Ustod Sadriddin Ayniy esa “Namunahoi adabiyoti tojik” antologiyasida uning ismini Qozi Qurbonxon Fitrati Vardonzehiy tarzida yozib, vafoti hijriy 1305 (1887/88) yilda voqe bo‘lganini qayd etadi[3]. Shoirning asl nomi Qurbon bo‘lib, “mullo”, “qozi” nisbasi – shu amallarda ishlab, e’tibor qozonganini anglatsa, “Fitrat” adabiy taxallusidir. Bu haqda Sadr Ziyo “Fitrat – mullo Qurboni Buxoriyning taxallusidir”[4], -deb yozadi.
Shoirning devoni g‘azal, muxammas, ruboiylardan iborat. Fitrat Vardonzehiy 1888 yilda vafot etgan.
[1] Муҳтарам. Тазкират уш-шуаро. Душанбе: “Дониш” 1976, 289-б.
[2] Садр Зиё. Наводири Зиёия. Душанбе: “Адиб”, 1991, 44-б.
[3] Садриддин Айний. Намунаҳои адабиёти тожик. 1926, 440-446-б.
*Мақола филология фанлари номзоди Ҳ.Сафарова билан ҳамкорликда ёзилган.
[4] Садри Зиё. Ўша асар, 38-39-б.
XIX asrdagi Buxoro adabiy muhitining e’tiborli vakili Qozi Qurbonxon Fitrat hayoti va ijodiga oid ma’lumotlarning behad kam qismi bizgacha yetib kelgan. Mavjud manbalarda uning nomi turlicha qayd qilingan. Tazkiranavis Muhtaram “Tazkirat ush-shuaro” asarida Qozi Qurbonxon Fitrat desa , Sadr Ziyo “Navodiri Ziyoiya” asarida Mullo Qurbon Fitrat tarzida yozib, qozilik amalida ishlaganiga ishora
Дил кетар ёдинг билан, ўзидан барҳам егай, Жон ютар дардингда ғусса ва ҳажрда ғам егай. Қасди жон айларди мардумга ҳинду зулфларинг, Ваҳ не бедодликки ҳинду қон тўкиб, одам егай.
